Tiêu chảy là tình trạng đi tiêu chảy nhiều lần, ít nhất > 3 lần trong ngày, với lượng phân và nước nhiều. Trẻ em khi bị tiêu chảy sẽ nặng hơn, nhất là tiêu chảy cấp dễ dẫn đến mất nước và chất điện giải nhanh gây nguy hiểm tới tính mạng.
Tiêu chảy là tình trạng đi tiêu chảy nhiều lần, ít nhất > 3 lần trong ngày, với lượng phân và nước nhiều. Trẻ em khi bị tiêu chảy sẽ nặng hơn, nhất là tiêu chảy cấp (số lần đi tiêu chảy > 10 lần trong ngày) dễ dẫn đến mất nước và chất điện giải nhanh gây nguy hiểm tới tính mạng. Vì vậy, cần phải được điều trị nhanh chóng, kịp thời.
Các thuốc điều trị
Ở các nước đang phát triển trong đó có nước ta. Ước tính, số trẻ mắc tiêu chảy nhập viện điều trị là trung bình 25 – 30%. Tiêu chảy là một trong những bệnh nghiêm trọng thứ hai ở trẻ dưới 5 tuổi, sau nhiễm khuẩn đường hô hấp cấp. Theo số liệu, mỗi năm có khoảng 2 triệu trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới chết do tiêu chảy, trong số đó có 80% là trẻ dưới 2 tuổi.
Nguyên nhân gây tiêu chảy có nhiều: có thể do vi khuẩn, vi rút: Rotavirus, ký sinh trùng, dị ứng, ngộ độc thức ăn. Các thuốc điều trị chính là điều trị triệu chứng, làm giảm sự co thắt ở ruột, sửa chữa sự rối loạn tiết dịch, bổ sung nước và chất điện giả v.v…;Trên cơ sở đó, chúng ta có thể dùng nhóm thuốc là các chất hấp phụ: smecta, smectic, acticarbine, carbotrim… có cấu trúc xốp và có độ nhớt cao, tương tác với glycoprotein của dịch nhầy, làm tăng sức chịu đựng của lớp gen dính trên niêm mạc ruột khi bị các vi khuẩn tấn công, do đó bảo vệ được niêm mạc ruột. Cũng có thể dùng nhóm thuốc có tác dụng ổn định hệ vi khuẩn ở ruột: antibio, bioflor, enterogermina, lacteol…,với mục đích là chống loạn khuẩn, kích thích tăng sản xuất IgA, phục hồi khả năng hấp thu của niêm mạc ruột, lập lại sự cân bằng của hệ tạp khuẩn. Tuy nhiên, đứng đầu trong các thuốc điều trị tiêu chảy phải kể đến là oresol và một thuốc mới có nhiều triển vọng: racecadotril.
Oresol lựa chọn số một trong điều trị tiêu chảy cấp
Mắc bệnh và tử vong do tiêu chảy chủ yếu là do mất nước và điện giải. Trẻ em rất dễ mất nước, nếu giảm sút trên 10% thể trọng do tiêu chảy có thể tử vong sau vài giờ. Do vậy, khi trẻ bị tiêu chảy nhất là tiêu chảy cấp, đặc biệt đối với trẻ nhỏ vấn đề quan trọng là phải bù nước và điện giải đã mất do tiêu chảy. Cách đơn giản nhất mà Tổ chức y tế Thế giới (WHO) đã khuyến cáo là dùng oresol bằng đường uống.
Từ khi có oresol đưa vào điều trị tiêu chảy đã cứu được rất nhiều trẻ em thoát khỏi tử vong. Năm 2008, WHO và UNICEF lại đưa ra khuyến cáo liệu trình mới điều trị tiêu chảy ở trẻ em dựa trên nền của liệu trình cũ có cải tiến và thu được kết quả cao hơn. Đó là dùng oresol có tỷ trọng thấp so với oresol cũ và một vài thuốc khác.
Dung dịch oresol mới có nồng độ NaCl 2,6g/lít so với cũ là 3,5g/lít, glucose 13,5g/lít so với cũ 20g/lít, một số chất khác không thay đổi. Như vậy là dung dịch oresol mới có tỷ trọng thấp hơn, có tổng độ thẩm thấu tốt hơn oresol cũ. Các nghiên cứu cho thấy nhóm trẻ dùng oresol mới làm giảm tới 33% số trẻ phải truyền dịch, làm giảm 20% số lượng phân bài tiết và làm giảm 30% số trẻ bị nôn so với nhóm trẻ dùng dung dịch oresol cũ. Oresol mới được đóng gói trong giấy nhôm hàn kín, mỗi gói dùng pha trong 1lít nước đun sôi để nguội, không được pha đặc hay loãng hơn. Dung dịch pha xong chỉ nên uống trong ngày (24 giờ), thừa phải đổ đi và pha gói mới.
Thuốc điều trị tiêu chảy cấp mới Racecadotril dùng kết hợp với Oresol
Tuy oresol có tính an toàn cao và dung nạp tốt, nhưng chỉ bù nước và chất điện giải một cách thụ động mà cơ thể đã bị mất chứ không tác động chủ động vào cơ chế sinh bệnh, chính là tình trạng tăng tiết quá mức ở ruột. Do vậy, dung dịch bù nước và điện giải bằng đường uống không ngăn được lượng dịch sẽ mất, không làm giảm lượng phân bài xuất và rút ngắn thời gian tiêu chảy. Trên cơ sở đó, những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã tìm ra thuốc racecadotril: một tên gọi chung quốc tế. Cơ chế tác dụng của racecadotril trong chống tiêu chảy là chống tăng tiết hay còn gọi kháng tiết.
Racecadotril trên thực nghiệm và thực tế điều trị đều chứng minh được hiệu quả chống tiêu chảy nhanh và rất an toàn, đặc biệt đối với trẻ em. Dùng kết hợp với ORS (Oresol) sẽ giảm nhanh triệu chứng tiêu chảy và rút ngắn thời gian điều trị, do tác động chống tăng tiết racecadotril làm giảm lượng phân bài xuất và rút ngắn thời gian tiêu chảy. Nó đặc biệt tốt cho trẻ em bởi đặc tính của thuốc không đi qua hàng rào máu não: không ảnh hưởng hệ thần kinh trung ương, không ức chế hô hấp, không làm giảm nhu động ruột: không gây trướng bụng chán ăn, không gây tăng sinh vi khuẩn ruột quá mức và đặc biệt khá an toàn nếu dùng quá liều. Do vậy, racecadotril đã được nhiều hiệp hội nhi khoa thế giới khuyến cáo sử dụng rộng rãi từ năm 2003 và thực tế cho tới nay đã chứng tỏ tính hiệu quả trong công tác điều trị.
Như vậy, cách điều trị theo khuyến cáo mới, thực sự là một nghiên cứu kết hợp thú vị và khá hoàn chỉnh, bởi oresol thì bù lại lượng nước và điện giải bị mất, bên cạnh đó racecadotril thì ức chế sự tăng tiết nước và điện giải, làm giảm đi lượng nước và điện giải lẽ ra sẽ tiếp tục bị mất, do đó làm giảm lượng phân bài xuất, rút ngắn thời gian bị tiêu chảy.
Bs Phạm Tiến Dũng – Tổng hợp
